حافظ «به روايتِ عباسِِ کيارستمی»

21 پاسخ

1. درود بر جناب آشوري:
   مقاله‌ي ابتدائيِ شما را كه در راديو زمانه منتشر شده بود مدت‌ها پيش مطالعه كرده بودم، حقيقتا نقدي زيبا و درخور بود و در كنارش سخناني از سر دل تا نهيبي باشد براي آناني كه در صددند كه دستي بر ميراث گذشتگان ما ببرند. متاسفانه اصلي‌ترين جملات آن مقاله كه همانا همان سخنان دلي شما بودند در اين متن حذف شده‌اند. نمي‌دانم نام‌اش را چه مي‌توان گذاشت؟ خودشانشوري؟ توجه به نظر مخاطب؟ تلطيف عقايد؟
   و باز از شما تشكر مي‌كنم و شما را ستايش مي‌كنم كه با هر سخن به ظاهر مدرن و دهن پر كن فريفته نمي‌شويد و هم‌رنگ بعضي از جماعات.
   موفق و پيروز براي هميشه…

2. استاد عزیز
   عالی بود. اما گویا خاصه خرجی آقای خرمشاهی در تمجید از کار- یا شاید تفریح- آقای کیارستمی با شعر حافظ، گریبان شما را در مقوله‌ی فیلمهای کیارستمی گرفته است .
   به هر حال، شادکام باشید همیشه.

3. سلام استاد
   خسته نباشید.
   چند روز پیش در بخش نظر نویسی مربوط به مطلب زنده یاد ملکی سوالاتی را در محضرتان ارائه کردم که با جواب دادن به آنها میتوانید مشکلات زیادی از من و دوستانم را حل کرده تا به سوالات جدی تری رسیدگی شود.
   سوالات در باب:
   ا) تعریف شما در زمینه واژه های زمان و تاریخ و ارتباط این دو با هم.(کاربرد آنها در رشته های علوم انسانی و هنر)
   2)تعریف و مفهوم ماده.
   استاد ارجمند سوالات فوق سوالاتی
   اساسی هستند تا ما به عنوان یک مرمت گر معمار به هنگام برخورد با یک ثروت فرهنگی به قصد مرمت و حفاظت آن دچار سردرگمی نشویم و به راحتی بتوانیم بهتیرین تصمیم را بگیریم.
   با سپاس فراوان از جوابی که به این شاگردان بی مقدارتان می فرمایید.
   آقای نعمتی
   دریغا که در این زندگی فرصتی باقی نمانده تا من به پرسش هایی به این سنگینی و دشواری پاسخ دهم که اگر بسیار زمان بر است تازه اگر عقل من به آن ها قد بدهد. بماند برای زندگانی دیگر!
   د. آ.

4. اصولا دادن روایتی مدرن از حافظ به معنای نابودی شعر اوست . مهمترین ویژگی مدرنیته “روح زدایی” است و علت زنده بودن حافظ تا کنون روح لطیف شعر اوست. پس کیارستمی یا مدرنیته را نفهمیده یا حافظ و یا هردو را!

5. ۱ـ باید بسیار خوشحال بود که آن بحث‌ها در رادیو زمانه درگرفت؛ اما…
   ۲ـ در جهانِ «مدرنیده» (modernized در مقابل مدرن Modern) از باد هوا هم پول می‌دوشن. مثلاً تصویرِ آثارِهنری را رویِ زیرشلواری هم می‌شود در دکانِ موزه‌ها خرید. اینکه ربطِ این البسه با هنر در چیست سرِ جای خود. اما در جهانِ سوم ـ که «میهنِ پر‌گهر» ما هم در آن دست و پا می‌زند ـ گرفتاری از آنجا شروع می‌شود که به قولِ خودمانی «آب ندیده، شلوارمان را در آورده‌ایم» و در هول و ولایِ «مدرنیدن» modernization و دست‌یابی به تکنولوژی و پیشرفتِ اقتصادی چنان کور شده‌ایم که مغاکِ دهان گشوده‌یِ زیرِ پای‌مان که همان تفاوت و فاصله‌یِ بینِ مدرنیت و مدرنیزاسیون باشد را نمی‌بینیم و در حسرتِ به دست آوردنِ آنچه در دستِ دیگری دیده‌ایم می‌خواهیم یک شبه رهِ صد ساله را با پایِ شکسته، لی‌لی کنان بپیماییم. همین است که مدام کلماتِ عاریه‌ای را به سر و صورت هم تف می‌کنیم و حتا وقتی اهلِ نظری (چون آشوری) با نگاهی جدی به شوخی‌یِ خنک آقایِ کیارستمی می‌پردازد به های و هویِ بی‌منطقْ جدی ترین حافظ‌ شناسِ مدرنِ ایران را غیرِ متخصص و مستبد می‌خوانیم. راستش این است که رابطه‌ی «حافظ به روایتِ کیارستمی» با دیوانِ حافظ مثلِ رابطه‌ی موزِ زردِ اندی وارهول رویِ پستان‌بندِ یک دخترِ دبیرستانی یا عکسِ ارنستو چه ‌گوارا رویِ پیراهن دوست‌پسرش با هنر مدرن و مبارزه‌یِ چریکی‌ست؛ یعنی چیزی در حدودِ کشک!
   بدین شکل مشکل این است که مردمی که مثلاُ کتاب‌هایِ تحلیلی‌یِ آشوری و دیگران را نخوانده‌اند و خودِ خافظ را هم جز برایِ تفال و تفیلی‌گری نمی‌خواهند، ناگهان در معرض متاب‌سازی‌یِ «مطلقاً مدرنِ» آقایِ کیارستمی قرار می‌گیرند و «کدو را ندیده» دچارِ هیجاناتِ کا‌ذب می‌شوند.
   ۳ـ چندی پیش افشین دشتی مقاله‌ای در نقد حافظِ کیارستمی نوشت http://www.radiozamaneh.org/literature/2007/05/post_300.html و من هم یادداشتی در پای‌اش گذاشتم که بخشی از آن را اینجا می‌آورم:
   « … فکر می‌کنم شهرت آقای کیارستمی اتفاقاً خیلی چیزِ بدی نیست و متاب‌سازی‌یِ ناشران به واسطه‌یِ اسم ایشان را نباید چندان جدی گرفت. هر چند شهرت، بسیاری را دچارِ خودـ همه‌کاره ـ پنداری می‌کند، اما نباید نکته‌یِ مهمی را فراموش کرد: کیارستمی (درست یا نادرست) در ایران به اندازه فرنگستان «خدا» محسوب نمی‌شود و به نظرم این چیزی‌یست که کیارستمی را آزار می‌دهد و وقتی فیلم‌ات را نتوانی در کشور خودت نمایش بدهی خُب مجبور می‌شوی چوب و چماق و چپق و عکس و شعر و شامورتی‌بازی را (که به مجوز احتیاج ندارند) به عنوانِ هنر به نافِ ملت ببندی. در فرنگستان حتا عکسِ حضراتِ معروف را رویِ تنکه‌یِ تُنکِ جی‌استرینگ هم برایِ فروش روانه‌یِ‌ بازار می‌کنند. حالا حافظ‌ ـ پرانی‌یِ و متاب‌سازی که هِچ! عبید می‌گه: یارو رفت پیشِ طبیب و گفت ریشم درد می‌کنه. طبیب پرسید چی خوردی؟ گفت: نان و یخ. طبیب گفت برو بمیر که نه دردت به آدمی‌زاد شبیه نه خوراکت. حالا حکایتِ ماست. چی در میهن پُرگهر به قاعده‌ست که شهرتِ‌ آقایِ کیارستمی باشه. دستِ کم کیارستمی می‌تونه بدونِ این‌که پولِ بیت‌المال رو ماست‌مالی کنه کمی حال کنه و کسانی هم بابت‌اش پول می‌دن. فقط دوستانِ خیر خواه باس به ایشان توصیه کنن که تو مصاحبه‌ها به مناره‌هایی آویزون نشن که گنجایشِ گنجیدن رو ندارند.»

6. جناب کیارستمی قبلا هم از این کتاب-سازی ها کرده اند..دفتر شعرشان چند سال پیش چاپ شد و مثل فیلم هایشان دچار” خلوت کلمه” بود…چنانکه خودتان فرمودید استاد, حافظ و حافظ شناسی و حافظ-سازی …سفره پر برکتی برای خودنمایی و پول درآوردن و کسب شناسنامه حافظ-پژهی ست…شاید هم این گونه ای برخورد پست مدرن است! از این بقول دوست امان شامورتی بازی ها زیاد اینجا می شود…موتزارت با صدای طبیعت, حافظ با صدای یک مرد تریاک خورده, شاهنامه برای موبایل, MP3 سخنرانی های آیت الله لنکرانی , و تی شرت های آن مردک نفهم, شریعتی و حال هم ریخت و پاش کاغذ برای برخورد این آدم که نان اسمش را می خواهد بخورد.

7. استاد آشوری
   بسیار از نقد سنجیده ی شما بهره بردم.
   گفتنی ها را شما گفتید.
   در پناه حق.

8. استاد آشوری
   درود. من به تازگی -در هفته گذشته- با تارنمای شما آشنا شدم. هر چند از نوشته هاو تالیف های شما از دوران دبیرستان اذت برده ام. ولی نوشته ها به حدی زیبا و آموزنده بود که تمام مطالب را با دقت مطالعه کردم. به ویژه جستار سودمندتان در ساده نویسی و روشن نویسی بیش از حد آموزنده بود. خواهش عجیب و توقع بی جایی داشتم: نسل جوان ما امروز نیازمند چنین روشنگری هایی است. و اگر بزرگانی چون شما ننویسند جوانانی چون ما چگونه راه را باز یابند؟ استدعا می کنم بیشتر بنویسید. هر چه قدر که برایتان ممکن است. همین.

9. سلام آقاي آشوري عزيز
   بي نهايت خوشحالم كه شما دست به كار وبلاگ نويسي زده ايد. مطالب شما را در مورد خليل ملكي و احمد فرديد خواندم و بسيار اموختم. اولين بار با نام شما روي جلد كتاب چنين گفت زرتشت آشنا شدم. حدود 10 سال پيش كه تازه دبيرستان را تمام كرده بودم. امروز اميدوارم كه با ياري مطالب وبلاگ شما و حضور گرانقدرتان در اين رسانه جديد به درك نسبتا صحيح تري از آن كتاب عظيم برسم.
   حافظ مي گويد :
   به كوي عشق منه بي دليل راه قدم
   به عقيده من شما استاد عزيز و صميمي و بزرگواراني چون شما راهنماياني پربها براي ما جوانان هستيد. از شما به خاطر تمام زحماتي كه مي كشيد ممنونم.
   پايدار باشيد

10. من امیر یوسف زاده صادق النوم , صاحب الزمام و نایب برحق حضرت آقا هادی مهدی , صاحب الزمان هستم و به شما مسلمانان و مظلومان مژده می دهم که وعده خداوند تحقق یافت و ایشان برای برپایی حکومت هفت هزار ساله صالحان بر زمین ظهور کرده اند.
    آگاه باشید که خداوند پنجاه هزار فرشته در رکاب حضرت صاحب الزمان قرار داد تا ایشان قیام نموده و به حق خلافت که از زمان آقا امام حسین, سید الشهدا از اهل بیت پیامبر سلب شده بود برسند و بدانید زمان کوتاهی باقیست تا با خلیفة الله حضرت صاحب الزمان بیعت کنید و گرنه از زیان کاران خواهید بود.
    من , نایب آقا به شما اعلام می کنم:
    1- تقلید در احکام دین از هر شخص و به هر عنوان حرام است مگر ایشان با امضا؛ یا گفتار.
    2- نیروهای نظامی , انتظامی و امنیتی حق درگیری با مردم و ریختن خونشان را ندارند که شدیداً مجازات خواهند شد.
    3- دستگیری ظالمان و دزدان بیت المال واجب و تصاحب اموال شخصی آنها بر مردم حلال است.
    به رحمت و قدرت خداوند ایمان داشته باشید و بدانید حضرت آقا صاحب الزمان از تاریخ سه شنبه 30 امرداد 86 یا هفت شعبان 1428 قمری از ساعت 1700 یا 5 بعد از ظهر بمدت 7 روز در پارک ملت رشت ظاهر خواهد شد تا با ایشان بیعت کنید و از نجات یافتگان باشید. ان شاء الله
    امیر صاحب الزمام ,نایب بر حق حضرت مهدی صاحب الزمان و مسیح خداوند چهارم شعبان 1428

11. جناب استاد آشوري حتما تاييد مي‌فرمايند كه فرهنگ و هنر در جامعه‌ي ما، دچار «بيماري رو به سوي مرگ» است. از نشانه‌هاي گسترش اين بيماري همين كه آشوري‌ها جلاي وطن مي‌كنند، و كيارستمي‌ها از سينما براي شاعري و ادبيات‌پژوهي قبا مي‌دوزند. كاري ندارم به اين كه خرم‌شاهي‌ها هم، معركه‌گرداني مي‌كنند يا نمي‌كنند. در اين وضعيت، نه تنها صدايي نمي‌ماند، بلكه به گوش كسي هم نمي‌رسيد. چون آفرينش و پژوهش در خدمت صاحبان شهرت‌ و سرمايه است. تنها آنان مي‌توانند. وقتي به زمينه‌ها و ريشه‌هاي انتقادهاي آقاي حنايي به آشوري فكر كردم، مطمئن شدم كه آشوري حق داشت جلاي وطن كند. چرا كه، اينجا فضاي مرداران شده است. فضاي مرده‌هاست كه كيارستمي به خودش اجازه مي‌دهد كلمات مثل مهره از گوني بيرون كشيده را كنار هم رديف كند و نام آن را بگذارد دفتر شعر! و مرده است كه كيارستمي مي‌تواند ديوان حافظ را به فهم خودش قيچي كند و اسمش را بگذارد «روايت» و مرده است كه … اما، نه هنوز به اين فضا مي‌توان اميد مي‌بست. چرا كه امثال آشوري‌ها، گاهي نفسي مي‌كشند و مي‌نويسند.
    .
    تصور مي‌كنم با اين اشاره، منظور خودم را براي جناب استاد آشوري خوانا كرده باشم كه عبارت زبان علم است و اشارت زبان معرفت.

12. لابد از مولوی در مثنوی حکایت آن مردک را خوانده‌‌اید که در مستراح از ذات باریتعالی طلب روایح بهشتی می‌کرد! خاطرتان هست که مولوی چه گفته؟ “سوراخ دعا”!
    کیارستمی تاثیر ادبی ندارد و کار او ادبیات نیست. اینقدر جدیش نگیرید!

13. .
    سلام.
    به نظر مي رسد كه اگر استاد كتابي با صفحات سفيد منتشر كنند و اسمش را “حافظ بي صدا” يا “حافظ زبون بسته!!” بگذارند باز هم طرفداراني خواهند داشت و افرادي هم كار نوين و پر شهامت جنابشان را تفسير و تاييد خواهند كرد.
    من اين موفقيت را مرهون “بز شناسي” ايشان مي دانم و معتقدم كه استاد كيارستمي در جلسه اي خودماني و محفلي بر سر شعور جماعت اهل ادب شرط بندي كرده است، و از آنجا كه ايشان خوب مي دانند كه با چه جماعتي طرف هستند، همواره برنده اين گونه شرط بندي ها خواهند بود!!
    راستش را بخواهيد من از ديد نو ايشان خوشم آمد، و علاقه مند شدم روي فرم ميني ماليستي مثنوي مولانا كار كنم… كار در دست توليد است، و تا كنون دفتر اول را تمام كرده ام كه در اين جا برايتان مي نويسم:
    بشنو
    از
    ني …
    بقيه اش هم كه حوصله سر بر است و يك مشت آدم تنگ نظر علاف مي نشينند و ساعت ها باهاش ور مي روند. اما چكيده اش توي همين سه سطر! قابل درك است.
    ضمناَ پنج دفتر ديگر را در دست كار دارم، اما كار طاقت فرسايي است، و فكر نمي كنم بتوانم زودتر از پنج دقيقه ي ديگر آماده اش كنم…
    .

14. age hanooz esmi az iran otamaddone irani moonde, be khaatere aasaare baa arzeshe gozashtegaane maast. badbakhti emrooza hichkodaam az in aaghaaayaane honarmand hatta be andaazeye yek hezzarome aan gozashtegaan, dar aafarinesh honareshaan kaamyaab naboodeand. cheghadr dardnaak ast ke khod tishe be risheye khod bezanim!
    …kaash barkhi az in afraad az ghabile kiaarostamihaa mifahmidand ke hatta nazdik shodan be bazi chizhaa, sharaayeti khaas mitalabd che resad be pardaakhtan be aanhaa!
    …” modda,ee khaast ke aayad be tamaashaagahe raaz
    daste gheyb aamad o bar sineye naamahram zad”!

15. “وي با آفرينشِ آثارِ سينمايي با ساده‌ترين و کمترين سازمايه‌ها توانسته است پيشکسوتِ يک مکتبِ سينماييِ بومي به نامِ سينمايِ ايراني شود، که پذيرش و ستايشِ جهاني هم يافته است.”
    خبرگی شما در سینما به اندازه خبرگی کیارستمی ست در شعر. مبتکر و پیشکسوت این مکتب شهیدثالث است که آقایان از گور او برمیخورند به شیوه ملایان بی فاتحه.

16. جناب آشوری
    ممنون از مطلب پربار شما
    مدتها بود که به دنبال نقد خوبی در خصوص کار آقای کیارستمی بودم…دلایل شما برای پذیرفتن آنچه حاضر به پذیرفتنش نبودم بسیار قانع کننده بود

17. استفاده بردیم

18. سلام
    استاد عزیز
    بعضی از نیم بیت های دیوان حافظ بسیار پرمعنا هستند که در محاوره روزمره بجای آنکه طولانی مدت نطق کنیم قابل استفاده هستند و اینگونه دهان به دهان می چرخند و حتی آنانکه حافظ باز نیستند نیز آشنا می شوند.این کار کیارستمی جالب است در ضمن هر کس می تواند هر جور بخواهد با حافظ رفتار کند.
    شاید شما محسن نامجو را نمی شناسید او اشعار خافظ را نه مثل ناظری ونه مثل خیلی های دیگر خوانده اما بهتر توانسته ارتباط بین شنونده و اشعار حافظ را تقویت کند.

19. سلام استاد!
    حقا که این نقد لازم بود و بنده عجب در خواندنش دیر کرده‌ام!
    باری چند ماه پیش بنده نیز در وبلاگ دوستی در چند جمله نقدی بر این کار آقای کیارستمی نوشته بودم که با اجازه‌ی شما همینجا از نو نقلش می‌کنم:
    “در مورد کم و کیف تصحیح‌های متفاوتی که از دیوان حافظ در بازار هست، حرف و حدیث کم نیست! به نظرم بهترین کاری که تاکنون در زمینه‌ی نقد تصحیح‌های مختلف دیوان حافظ صورت گرفته، کار استاد خرمشاهی است در پایان کتاب “حافظ” از انتشارات طرح نو که نسبتاً با اشرافی کم‌نظیر به پست و بلند کار هر کس نظر داشته‌اند و هم‌آنجا در مورد کار سطح پایین و درواقع بازی ِ حضرت شاملو ـــ که بی‌شک از بزرگان شعر و ادب فارسی محسوب است و آدمی‌ست از چند منظر جامع‌الاطراف ــــ سخن‌سنجی کرده… البته باید بگویم که کار کوچک شاملوی بزرگ را صرفاً از دو جهت: یکی از نظر شناخت بوطیقای شعر شاملو، و دیگر از دیدگاه تاریخ هرمنوتیک در قرائت شعر قدمای پارسی‌گو، باید مورد توجه قرار داد ــــ مخصوصاً که خود شاملو زمانی که دکتر پورنامداریان با شیوه‌ای ادبی و مؤدبانه یکی از شعرهای او را تفسیر می‌کند، واکنش تندی نشان می‌دهد که «این آدم شعر مرا اشتباه فهمیده و…» توجه می‌فرمایید که خودش با هرمنوتیک مدرن که هرگونه معنای نهایی و مدنظر مؤلف را نفی می‌کند، مشکل داشته و این نکته‌ی مهمی‌ست!
    فاما چاپی که استاد درجه‌اول عرصه‌ی سینمای مستند ایران و جهان، حضرت آقای کیارستمی، از ابیات حافظ منتشر کرده… آقا شما برو فیلمتو بساز… نمی‌دانم چه طور است که این شخص درین آشفته‌بازارِ کتاب و کتاب‌خوانی و به‌ویژه درین زمانه ــــ که حتی یک کار ساختاری و تحقیقی در زمینه‌ی تصحیح متون، جز از دست‌رنج معدودی جان‌سوز ادب‌آموز، نمی‌بینیم ــــ با شیوه‌ای رندانه وارد عمل می‌شود و ابیات حافظ را پاره‌پاره می‌کند تا به ظاهر به حس دیگری از آن ابیات دست یابد و در باطن یک ماهیِ چندمیلیونی از آب گل‌آلود زمانه صید کند که از دُم تا سرش فرج است… و جوانان ساده‌ی این مملکت که هنوز یک بیت از شعر حافظ را هم نمی‌توانند از رویش بی‌لکنت و غلط بخوانند، با هیجانی عجیب و سرشار از بلاهت و ناآگاهی هجوم می‌برند به این کتاب و با فخری روشنفکرانه می‌خرندش!…
    بله دیگر: کتاب یک نفر اهل ادبیات که پدر و پدرجدش درآمده تا هزاران‌هزار صفحه کتاب خوانده و تحقیق کرده و از نان شبش زده تا بلکه بتواند برای تصحیح بیتی از شعر حافظ به نسخه‌های بیشتری دسترسی پیدا کند، باید بماند گوشه‌ی کتاب‌فروشی‌ها، و تصحیح (؟) شاملوی عزیز که نتوانسته حتی شعر سلمان ساوجی را از حافظ تمیز بدهد، باید تیراژش برسد به بالای ده‌هزار نسخه… جداً به قول حضرت آقای شاملو: روزگار غریبی‌ست نازنین!…

20. بازتاب: وضعیت بیماری عباس کیارستمی | وسرا
21. بازتاب: چند مطلب درباره کیارستمی - دست نوشته هاي دكتر سادات‌شريفي